Gordon Banks: Không chỉ có pha cứu thua thế kỷ

Tên tuổi Gordon Banks gắn liền với chức vô địch World Cup 1966 cùng đội tuyển Anh và giải thưởng không chính thức với “Pha cứu bóng thế kỉ” khi ông cản phá cú đánh đầu của Pele tại World Cup 1970.

Gordon Banks sinh ra tại Abbeydale, Sheffield năm 1937, là con út trong gia đình gồm bốn anh em. Bố ông làm việc trong xưởng đúc kim loại, trong khi mẹ ông vừa làm nội trợ, vừa làm dọn dẹp, nấu ăn bán thời gian cho một ông trùm ngành thép. Từ nhỏ, Gordon đã mơ ước trở thành một cầu thủ chuyên nghiệp. Nhưng ước mơ ấy ngỡ kết thúc ở tuổi 15, khi cậu phải rời ghế nhà trường, vào làm cho mỏ than ở tuổi 15, mưu sinh để kiếm 3 bảng mỗi tuần phụ gia đình. Sau đó, Banks được tuyển lên vị trí thợ xây.

Banks vẫn giữ tình yêu với bóng đá. Ông cổ vũ cho cả hai đội Sheffield (United và Wednesday) mỗi cuối tuần. Trong một lần ngồi trên hàng rào quan sát một đội thi đấu, một người bạn cũ nhận ra Banks và đề nghị vào sân chơi thay người thủ môn không đến được. Banks nhận lời ngay. Niềm đam mê thi đấu của Banks được thổi bùng trở lại. Từ ấy, ông lang thang qua nhiều đội trẻ của địa phương, cho đến khi được một tuyển trạch viên của Chesterfield (một đội bóng ở giải hạng Ba) phát hiện. Được chơi bóng mà vẫn có thể kiếm tiền, Banks ký hợp đồng bán thời gian với họ vào năm 1953.

Ông được chuyển nhượng sang Leicester City với giá 7.000 bảng Anh vài năm sau đó. Tháng 9/1959, ông chơi trận đầu tiên cho đội bóng mới và sớm khẳng định vị trí số một.Tại chung kết Cup FA 1961, Leicester đấu Tottenham, đội hùng mạnh đang cố thâu tóm cú đúp. Một mình Banks không đủ giúp Leicester thoát khỏi thất bại 0-2. Năm 1963, ông có màn trình diễn hay nhất trong màu áo Leicester khi cùng CLB đả bại Liverpool 1-0 ở bán kết Cup FA tại Hillsborough. Hôm ấy Liverpool có 34 tình huống dứt điểm, Banks cản phá tất cả. Nhưng đến chung kết, ông chơi không tốt và Leicester vuột Cup vào tay Man Utd.

Những chuyên gia về thủ môn đều ca ngợi những phẩm chất tuyệt vời của Banks: quyết đoán, chọn vị trí tuyệt vời và phán đoán chuẩn xác vị trí dứt điểm của tiền đạo đối phương. Uy quyền và sự tin cậy đã giúp ông được báo chí đặt biệt danh “Bank of England” (Ngân hàng nước Anh). Banks nắm khung thành của mình như lòng bàn tay, tổ chức phòng ngự, phán đoán chính xác các góc, đường bay của bóng.

Tốc độ và sự nhanh nhẹn của ông, sự mạnh mẽ và mạo hiểm ở bên ngoài đã giúp ông trở nên nổi bật trên sân. Vì thế, ông không chỉ là một thủ môn đơn thuần mà cùng với những Lev Yashin và Sepp Maier, ông đã giúp định hình ý tưởng thủ môn không đơn giản là một người bảo vệ mà còn là một thành viên trong đội hình, thi đấu và hoạt động theo những nguyên tắc của mình. Đó là một ý tưởng đã được nâng cấp hơn về sau này nhờ Schmeichel và những thủ môn chơi quét như Manuel Neuer.

Banks đã giành được nhiều thành tích hơn trong năm 1972. Ông giúp Câu lạc bộ (CLB) Stoke đoạt danh hiệu vô địch đầu tiên trong lịch sử của mình, danh hiệu vô địch League Cup trước đối thủ Chelsea, và được bầu là cầu thủ xuất sắc nhất năm đó – thủ môn đầu tiên nhận được danh hiệu này kể từ khi thần tượng của ông – Bert Trautman – đoạt được năm 1956.

Tuy nhiên, trong vòng 5 tháng, sự nghiệp cầu thủ chuyên nghiệp của Banks đã bị phá hỏng, tai nạn giao thông đã cướp đi mắt phải. Ông phải trải qua hai giờ phẫu thuật vì mảnh vỡ của kính chắn gió ghim vào mắt phải của ông. Thị lực sa sút, cuối cùng Gordon phải ngưng thi đấu đỉnh cao. Stoke thuê ông vào Ban huấn luyện. Đến năm 1977, vì nhớ bóng đá quá, ông chuyển sang… Mỹ để thi đấu cho CLB Fort Lauderdale Strikers. Banks đã rất cố gắng để giành lại sức khoẻ nhưng là người cầu toàn, khi nhận thấy mình không còn duy trì được phong độ cao, ông đã tự đặt yêu cầu cho bản thân ở trình độ bóng đá giải League quốc gia. Không chỉ sự nghiệp bị mất đi, mà như bị xát thêm muối vào vết thương, ông còn bị phạt 250 bảng vì lỗi lái xe nguy hiểm.

Sự nghiệp của Bank ở CLB thực sự không có gì ấn tượng nhưng ở tuyển Anh, người gác đền này đã viết lên những huyền thoại.

Trong hành trình vô địch World Cup 1966 của Anh, Banks chỉ để lọt lưới vỏn vẹn một bàn trước trận chung kết. Đấy là bàn thua từ chấm 11 mét trong trận bán kết với Bồ Đào Nha, do Eusebio ghi. Trước trận đấu ấy, có một sự cố xảy ra. Số là Banks có một thói quen mê tín: trước khi vào sân bao giờ cũng nhai kẹo cao su, rồi lấy bã kẹo cao su ấy chà xát vào tay mình để vào sân chụp cho… dính. Thế nhưng trước trận đấu với Bồ Đào Nha, Banks… hết kẹo.

Chiến dịch bảo vệ vương miện vô địch thế giới của Anh ở vòng chung kết 1970 không được suôn sẻ ngay từ đầu khi thủ quân Bobby Moore bị cảnh sát Côlômbia bắt nhầm và bị buộc tội ăn trộm một chiếc vòng tại Bogota.

Tuy thế, những chú sử tử Anh đã giành chiến thắng 1-0 trước Rumani trong trận mở màn tại Mêhicô, trước khi bước vào trận đối đầu với Brazin. Trận đấu của “đảo quốc sương mù” với “đội tuyển vàng xanh” được ca tụng là trận cầu kinh điển. Nó được nhớ tới như một cuộc so tài tuyệt diệu giữa thủ môn Banks và “vua bóng đá” Pele.

Tam Sư đã đưa ra đội hình mạnh nhất và không có cá nhân nào xuất sắc hơn thủ môn Banks. Trước khi trận đấu bắt đầu, ông đã được huấn luyện viên Alf Ramsey gọi ra và thông báo: cung điện Buckingham Palace quyết định trao danh hiệu OBE cho thủ môn của nước Anh. Banks đã chơi trận đấu của cuộc đời mình và điều đó là cần thiết. Khoảnh khắc ấn tượng đã đến khi tiền đạo cánh của đội tuyển Brazin, Jairzinho lốp bóng về phía khung thành của Banks. Trong cuốn “Banks của đội tuyển Anh”, thủ môn này viết:

“Pele bật cao đón đường bóng, đánh đầu thấp và mạnh vào góc khung thành. Đó là cú đánh đầu hoàn hảo. Lúc này tôi đang trong tư thế ngả người sang bên phải và bóng đập mạnh xuống mặt sân ngay trước vạch vôi, tôi đã căng tay ra hết cỡ và búng bóng bằng tay phải của mình vừa kịp khi trái bóng bật tới”. Trái bóng, thật kỳ diệu, bật lên cao và bật ra ngoài khung thành. Không một ai, kể cả Pele, có thể giành lại bóng vào sân. Ngôi sao Brazin đã hét lên: “vào!” khi bóng rời khỏi đầu ông, gần như chắc chắn đã ghi được bàn thắng. Sau đó, “vua bóng đá” cũng đã nói với mọi người rằng đó là cú cứu nguy tuyệt vời nhất mà ông từng chứng kiến.

Băng hình của trận đấu cho thấy thủ môn Banks đã căng tay ra hết cỡ, người ông như vươn dài ra và như đóng băng lại theo chiều ngang, khi thực hiện một cú chạm bóng quan trọng.

Tuy nhiên, phong độ thi đấu tuyệt vời của Banks cũng không đủ giúp đội tuyển Anh. Braxin đã ghi bàn thắng duy nhất nhờ công của Jairzinho. Trong khi thủ quân Moore và Pele trao đổi áo và ôm hôn trên sân để ghi nhận một trong những trận đấu xuất sắc nhất của bóng đá thế giới, thì Banks đã là người đầu tiên bước vào phong thay đồ. “Tôi nhớ mình ngồi đó giống như một người đang trong tình trạng bị sốc nặng”, ông nói.

Anh đã giành chiến thắng 1-0 trước Tiệp Khắc (nay là Czech và Slovakia) trong trận đấu cuối cùng của vòng bảng, và gặp đối thủ cũ – Cộng hoà Liên bang Đức – ở vòng tứ kết. Tuy nhiên, Banks bị ốm trong đêm trước khi trận đấu diễn ra, toàn thân run rẩy trong trạng thái sốt cao và nôn liên tục.

Và Banks đã bị ốm một lần nữa trong hành trình di chuyển bằng ôtô tới Leon, nơi trận đấu diễn. Anh dẫn trước 2 bàn, huấn luyện viên Ramsey sau đó đã đưa Bobby Charlton ra sân, với mục đích muốn để ông nghỉ dưỡng sức cho trận bán kết, mọi việc có vẻ như đang diễn ra trong tầm kiểm soát của họ. Nhưng rồi tai họa ập tới, Anh bị mất thế trận và để thua hai bàn. Trận đấu bước vào những phút đá bù giờ và người Đức đã hoàn tất cuộc lội ngược dòng ngoạn mục bằng chiến thắng 3-2.

Và dường như để làm cho mọi chuyện trở nên tồi tệ hơn, thủ môn Bonetti (người vào thay Banks) đã có một trận đấu ác mộng và điều đó khiến tạo nên một dư luận về việc có thể Banks đã bị ai đó chơi xấu. Cho đến bây giờ, chính Banks cũng không hiểu tại sao ông lại bị đau bụng theo cái cách bất thường như thế. Cần biết rằng, người Anh mang theo cả thực phẩm và đầu bếp riêng đến Mexico nên khó có chuyện ông bị đầu độc.

Ngày ông mất, cầu thủ vĩ đại nhất thế giới đó là Pele, người đã tweet rằng: “Vị trí thủ môn đã thay đổi nhiều kể từ thời của Gordon và tôi. Thế nhưng, nếu ông ấy thi đấu ngày nay, ông ấy vẫn là một trong những người xuất sắc nhất. Yên nghỉ nhé, bạn của tôi.”

Cùng với Lev Yashin, Banks đã góp công cực lớn trong việc thay đổi định nghĩa về thủ môn. Tầm ảnh hưởng của ông đã khiến nhiều danh thủ sau này đều phải biết ơn.

Gianluigi Buffon đã nói: “Tôi là một trong nhiều thủ môn nuôi dưỡng ước mơ từ pha cứu bóng hoàn hảo của ông! Một lần nữa, từ tận đáy lòng mình: Xin cảm ơn ông.”

Peter Schmeichel đã nói: “Quá buồn khi biết rằng, Gordon Banks, một trong những người hùng của tôi và một huyền thoại trong đời, trong bóng đá, đã đi xa.”

Từ Pepe Reina: “Thật tiếc vì phải tạm biệt ông. Chúng tôi sẽ luôn nhớ ông vì pha cứu bóng thế kỉ!”

Và trong rất nhiều giờ sau khi thông báo về cái chết của ông được khẳng định, tất cả luôn nói về ông, từ Iker Casillas, từ Kasper Schmeichel, từ Jordan Pickford… Họ là những thủ môn của thế hệ hiện tại và tương lai nhưng họ đủ giỏi để nhận ra rằng, họ chỉ là một phần trong mạch vàng mà Banks đã nỗ lực hơn tất cả để xây dựng nên.