Socrates: Bóng ma sân cỏ

Ở góc độ nào đó, Socrates giống như Che Guevara của bóng đá bởi đại diện cho một lí tưởng khiến thay đổi thế giới.

Socrates Brasileiro Sampaio de Souza Vieira de Oliveira sinh ngày 19/02/1954 tại Belem, một thành phố bên bờ sông Amazon. Em ruột Socrates chính là Rai, số 10 huyền thoại của ĐT Brazil VĐTG năm 1994. Đến tuổi trưởng thành, ông cao 1m92, khá ốm, đôi chân nhỏ hơn hẳn so với thân hình, hàng râu quai nón rậm, mái đầu xoăn tít, đôi mắt đen với cái nhìn sâu thẳm dễ khiến người khác bối rối, Socrates không giống một nhà thể thao mà giống một nhà hiền triết hơn. Kỳ thực, Socrates được đặt theo tên nhà hiền triết cổ đại Hy Lạp Socrates (một trong những người sáng lập nền triết học phương Tây).

Ông lớn lên ở Ribeirao Preto và khởi đầu sự nghiệp tại CLB quê nhà Botafogo vào năm 1974. Cũng giống Kaka, Socrates xuất thân từ gia đình thuộc tầng lớp thượng lưu, nên ông không coi bóng đá là nghề mưu sinh. Dù cao to đến vậy, nhưng Socrates lại là một cầu thủ lười nhác và ít khi vận động cường độ cao. Socrates luôn ung dung, khoan thai, xem bóng đá như thú tiêu khiển chứ không phải nghề kiếm sống hoặc trò sinh tử.

Những đồng đội của Socrates tiết lộ rằng ông thường xuyên tập luyện ít hơn họ, do phải theo học đại học Y, nhưng vẫn là ngôi sao sáng nhất nhờ khả năng tiếp thu cực nhanh.

Socrates có thể “biến mất” trong hầu hết thời gian của trận đấu rồi bất chợt xuất hiện, định đoạt số phận trận đấu chỉ bằng một cú chạm bóng thiên tài. Sự nhẹ nhàng trong các tình huống xử lý bóng, nhờ khả năng đọc trận đấu cực tốt và những đường chuyền cực kỳ chính xác, là phẩm chất nổi bật của Socrates. Chính Pele phải thừa nhận: “Socrates làm cú calcanhar (đánh gót) tuyệt hơn bất kỳ ai! Socrates xử lý bóng mà không cần quan sát còn giỏi hơn hầu hết cầu thủ bóng đá khác xử lý bóng có quan sát!”.

Huyền thoại Italy-Paolo Rossi phát biểu: “Socrates giống như một cầu thủ đến từ một thời đại khác. Bạn không thể xếp anh ấy vào một hạng ngạch nào – trên sân cỏ cũng như trong các lĩnh vực khác.”

Dù tài năng xuất chúng, Socrates lại dành phần lớn thời gian đỉnh cao sự nghiệp trong màu áo các CLB ở Brazil như Corinthians, Flamengo, Santos và chỉ có quãng thời gian ngắn đến Fiorentina chơi bóng. Năm 1978, ông đồng ý chuyển đến thi đấu cho đội Sao Paulo song vẫn giữ lại tính cách nổi loạn từ những ngày còn là sinh viên y khoa và luôn sẵn sàng bày tỏ quan điểm chính trị của mình. Khi còn là cầu thủ của CLB Corinthians, Socrates đã ủng hộ một phong trào có tên Sự dân chủ ở Corinthians Democracy, trong đó các cầu thủ chống lại những yêu cầu kiêng cữ một thời gian rất dài trước các trận đấu. Sau đó, nó nhanh chóng hòa vào cuộc công kích lớn hơn dẫn tới cuộc đấu tranh lật đổ thể chế quân sự của Brazil những năm 80. Chính vì vậy, mãi đến năm 25 tuổi, ông mới được ra mắt ĐTQG.

Zico khi đó là tài năng lớn nhất Brazil, hơn Socrates 1 tuổi. Tuy nhiên, Socrates là thủ lĩnh đích thực của Selecao, thể hiện qua chiếc băng thủ quân ĐTQG ở hai vòng chung kết World Cup 1982 và 1986. Trong thập niên 80 của thế kỷ trước, ĐT Brazil với Socrates là đầu tàu, cùng một loạt ngôi sao khác như Zico, Falcao, Junior,… đã chơi thứ bóng đá đẹp nhất từ trước đến nay.

Với lối chơi đẹp, quyến rũ và hiệu quả, đội tuyển Brazil năm 1982 được ghi nhận là một trong những đội bóng hay nhất trong lịch sử World Cup. Ngay ở trận đầu tiên của Brazil (gặp Liên Xô), khi đội nhà bị dẫn 0-1, Socrates đã làm hàng vạn CĐV trầm trồ ngưỡng mộ. Có bóng ở phần sân bên trái, Socrates đi bóng vào trung lộ, vượt qua hai cầu thủ truy cản trước khi tung cú sút sấm sét từ xa làm tung nóc lưới khung thành của Rinat Dassaev lừng danh. Brazil thắng trận này 2-1. Đến trận đấu kinh điển Brazil – Italy ở giai đoạn hai, Socrates lại ghi một bàn thắng để đời khác. Từ pha phát động tấn công nhanh xuất phát bằng cú ném biên bên cánh phải, Socrates âm thầm đột phá vào vùng cấm địa, vượt qua ba cầu thủ đối phương rồi hạ Dino Zoff ở góc cực hẹp. Ở trận đấu này, Brazil chỉ cần hòa là vào chung kết World Cup nhưng đã thua Italy 2-3, chính xác hơn là thua một mình Paolo Rossi (sau đó đoạt ngôi Vua phá lưới và chức vô địch cùng Italy) với cú hat-trick siêu đẳng. Đó là kỷ niệm không thể nào quên của Socrates.

Bốn năm sau thất bại ở World Cup 1982, Brazil do Socrates làm thủ quân tiếp tục nếm trái đắng khi để thua ĐT Pháp trên chấm sút phạt luân lưu 11m. Đau đớn hơn, Socrates chính là cầu thủ đá hỏng quả sút quyết định. Có lẽ vì vậy mà Socrates đã nói lời chia tay ĐTQG sau 65 lần khoác áo, ghi 25 bàn trong 7 năm phục vụ Selecao.

Với việc sở hữu bằng thạc sĩ về Y khoa cũng Triết học, Socrates xứng đáng được xem là nhà “Hiền triết” lỗi lạc của bóng đá Brazil cũng như làng túc cầu thế giới. Nhưng nghịch lí ở chỗ, dù là một bác sĩ, thói nghiện rượu và thuốc lá nặng. Thế nhưng, tất cả điều trên đã biến Scorates trở thành một nhân vật lãng mạn ngoại hạng: một phần nổi loạn, một phần của trí thức và một phần của siêu sao. Chúng ta không thể loại bỏ khả năng một ngày nào đó sẽ một người vượt trội hơn Socrates ở trong và ngoài sân cỏ song có một điều chắc chắn là sẽ phải rất lâu người ta mới có thể thấy một bác sĩ, một tiến sĩ triết học, một nhà hoạt động chính trị và một huyền thoại World Cup xuất hiện trở lại trong một con người.